Διαγνωστικά

Το διαγνωστικό εργαλείο είναι απαραίτητο για την εντοπισµό βλαβών στα σύγχρονα αυτοκίνητα. Πρόκειται για έναν υπολογιστή που συνδέεται µε τον αντίστοιχο του οχήµατος µέσω της διαγνωστικής θύρας OBD-II. Στη συνέχεια, ο τεχνικός αναλύει τις πληροφορίες που λαµβάνονται από την επικοινωνία µεταξύ των δύο συστηµάτων, ώστε να προσδιορίσει την κατάσταση του υπό εξέταση συστήµατος του αυτοκινήτου.

Το συνεργείο και η εξέλιξη της διάγνωσης στον κινητήρα

Το συνεργείο ειδικεύεται στη συντήρηση και επισκευή βλαβών των αυτοκινήτων. Η τακτική συντήρηση περιλαμβάνει προγραμματισμένες εργασίες, όπως αλλαγή λαδιών και φίλτρων, με περιορισμένα περιθώρια κέρδους, καθώς οι πελάτες γνωρίζουν το κόστος εκ των προτέρων. Αντίθετα, οι επισκευές βλαβών είναι απρογραμμάτιστες και απαιτούν διάγνωση, δηλαδή εντοπισμό και αποκατάσταση της αιτίας της βλάβης.

Ο κινητήρας είναι το σημαντικότερο σύστημα, όπου η διάγνωση απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό. Από τη δεκαετία του ‘50-’60, τα συνεργεία χρησιμοποιούσαν τα πρώτα διαγνωστικά μηχανήματα, γνωστά ως «ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι», για ελέγχους στο ηλεκτρικό σύστημα.

Τα προβλήματα του κινητήρα (δυσκολία εκκίνησης, σβήσιμο, ρετάρισμα, αυξημένη κατανάλωση, μειωμένη απόδοση) σχετίζονται με συμπίεση, ανάφλεξη και τροφοδοσία καυσίμου. Τα πρώτα διαγνωστικά ήταν φορεία με ρόδες, εξοπλισμένα με πολύμετρο, παλμογράφο, υποπιεσόμετρο, καυσαναλυτή και μετρητή διαρροών κυλίνδρου.

Η εξέλιξη των ηλεκτρονικών μονάδων (ECUs) άλλαξε τη διάγνωση, καθώς οι μονάδες αυτές αναγνωρίζουν και καταγράφουν τις βλάβες αυτόματα, βελτιώνοντας την ταχύτητα και την ακρίβεια της επισκευής.

Η τεχνολογική εξέλιξη της διάγνωσης στα αυτοκίνητα

1. Το 1968, η Volkswagen παρουσιάζει το πρώτο ευρωπαϊκό ηλεκτρονικό σύστηµα ψεκασµού στο 1600 TE & LE, µε πρωτόγονο σύστηµα αυτοδιάγνωσης. Οι κωδικοί βλάβης εµφανίζονται µέσω αναλαµπών προειδοποιητικής λυχνίας.
2. Το 1980, η General Motors εισάγει την ψηφιακή εµφάνιση κωδικών βλάβης στο ηλεκτρονικό σύστηµα κλιµατισµού. Το 1981, παρουσιάζει την Assembly Line Diagnostic Link (ALDL), την πρώτη διαγνωστική φίσα για ανάγνωση κωδικών.
3. Το 1988, η Καλιφόρνια επιβάλλει το OBD-I για όλα τα αυτοκίνητα µέσω του CARB (California Air Resources Board). Το 1994, εισάγει το OBD-II, το οποίο γίνεται υποχρεωτικό από το 1996.
4. Το 2001, η Ευρωπαϊκή Ένωση καθιερώνει το EOBD, αντίστοιχο του OBD-II, ως υποχρεωτικό για όλα τα βενζινοκίνητα οχήµατα. Από το 2004, η απαίτηση ισχύει και για τα πετρελαιοκίνητα.

Η εξέλιξη των διαγνωστικών εργαλείων ακολούθησε την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών στα αυτοκίνητα. Τη δεκαετία του 1990, οι κατασκευαστές ανέπτυξαν αποκλειστικά διαγνωστικά εργαλεία, που υποστήριζαν µόνο τα δικά τους µοντέλα.

Δύο ευρωπαϊκές νοµοθεσίες άλλαξαν τα δεδοµένα

1. Το EOBD, που κατέστησε τη διάγνωση υποχρεωτική και τυποποιηµένη.
2. Ο κανονισµός BER, που επέτρεψε στα ανεξάρτητα συνεργεία να αποκτήσουν πρόσβαση σε διαγνωστικές πληροφορίες και να ανταγωνιστούν τις αντιπροσωπείες.

Έτσι, η τεχνολογία διάγνωσης έγινε προσβάσιµη και στα ανεξάρτητα συνεργεία, ενισχύοντας τον ανταγωνισµό και την ελεύθερη επιλογή των καταναλωτών.

EOBD – Το ευρωπαϊκό σύστηµα αυτοδιάγνωσης

Το OBD (On-Board Diagnostics) είναι ένα ενσωματωμένο διαγνωστικό σύστημα που παρακολουθεί τις λειτουργίες του οχήματος. Όταν ανιχνεύεται βλάβη, ενεργοποιεί προειδοποιητική λυχνία και καταγράφει στη μνήμη ΚΑΜ (Κεντρική Ηλεκτρονική Μονάδα) τους σχετικούς κωδικούς βλάβης (DTCs).

Το EOBD (European On-Board Diagnostics) φέρνει σημαντικές τυποποιήσεις στη διάγνωση:

• Ενιαίοι κωδικοί βλαβών για όλους τους κατασκευαστές.
• Κοινή διαγνωστική φίσα OBD-II.
• Ενοποιημένα πρωτόκολλα επικοινωνίας μεταξύ της ECU και του διαγνωστικού εργαλείου.

Αυτό σημαίνει ότι οι κατασκευαστές δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν αποκλειστικά δικά τους διαγνωστικά εργαλεία. Ένα γενικής χρήσης διαγνωστικό εργαλείο μπορεί να λειτουργήσει με όλα τα οχήματα, μειώνοντας το κόστος διάγνωσης και επισκευής.

Το μονοπώλιο των αντιπροσωπειών καταρρέει, δίνοντας στα ανεξάρτητα συνεργεία ίσες δυνατότητες διάγνωσης με τους εξουσιοδοτημένους επισκευαστές, ακόμα και στα μικρότερα συνεργεία της επαρχίας.

Το διαγνωστικό εργαλείο και οι δυνατότητές του

Τα διαγνωστικά εργαλεία είναι φορητές συσκευές, μικρές και ελαφριές, που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση και διάγνωση βλαβών στα αυτοκίνητα. Ορισμένα διαθέτουν πλήκτρα για την επιλογή λειτουργιών, ενώ τα νεότερα μοντέλα είναι εξοπλισμένα με οθόνες αφής, επιτρέποντας τη χρήση μέσω εικονιδίων.

Πολλά διαγνωστικά εργαλεία υποστηρίζουν Wi-Fi, δίνοντας τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο για τη λήψη πληροφοριών, ενημερώσεων λογισμικού ή δεδομένων διάγνωσης. Επιπλέον, αρκετά από αυτά είναι ασύρματα, χρησιμοποιώντας Bluetooth για τη σύνδεση με μια μονάδα που τοποθετείται στη διαγνωστική θύρα (DLC) του αυτοκινήτου, επιτρέποντας ελευθερία κινήσεων στον τεχνικό.

Τα διαγνωστικά εργαλεία μπορούν να εκτελούν διάφορες διαγνωστικές λειτουργίες, όπως:

1. Παρακολούθηση αισθητήρων και ενεργοποιητών, καταγράφοντας δεδομένα σε πραγματικό χρόνο.
2. Σύγκριση των τιμών λειτουργίας με τις εργοστασιακές προδιαγραφές, για τον εντοπισμό ελαττωματικών εξαρτημάτων.
3. Προβολή κυματομορφών για την αξιολόγηση των σημάτων των αισθητήρων.

Κάθε διαγνωστικό εργαλείο διαθέτει ένα καλώδιο σύνδεσης για την DLC θύρα του αυτοκινήτου. Συνήθως περιλαμβάνει και επιπλέον καλώδια για σύνδεση με εκτυπωτές, εξωτερικές πηγές ρεύματος ή άλλες συσκευές διάγνωσης.

Τα σύγχρονα διαγνωστικά εργαλεία υποστηρίζουν αμφίδρομη επικοινωνία, επιτρέποντας όχι μόνο την ανάκτηση πληροφοριών, αλλά και την αποστολή δεδομένων στην ηλεκτρονική μονάδα ελέγχου (ECU) του αυτοκινήτου.

Αυτή η αμφίδρομη μεταφορά δεδομένων επιτρέπει:

1. Έλεγχο ενεργοποιητών, όπως μοτέρ ρελαντί και ηλεκτρομαγνητικών βαλβίδων EGR, για άμεσο έλεγχο της καλωδίωσης και της λειτουργίας τους.
2. Επαναπρογραμματισμό ή ενημέρωση του λογισμικού της ECU.

Για την εκτέλεση επανεγγραφής λογισμικού (reprogramming), τα διαγνωστικά εργαλεία πρέπει να συμβαδίζουν με το πρότυπο SAE J2534, το οποίο επιτρέπει την επικοινωνία με το σύστημα του οχήματος για ενημερώσεις και τροποποιήσεις.

Κωδικοί βλάβης (DTC – Diagnostic Trouble Codes)

Η ανάκτηση κωδικών βλάβης (DTC) είναι η πιο κοινή λειτουργία ενός διαγνωστικού εργαλείου. Οι αλφαριθμητικοί κωδικοί πέντε χαρακτήρων εμφανίζονται στην οθόνη του εργαλείου σάρωσης και αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες βλάβες του οχήματος.

Το EOBD μπορεί να ανιχνεύσει τόσο μετρήσεις εκτός εύρους όσο και προφανείς βλάβες. Περιλαμβάνει χιλιάδες πιθανούς κωδικούς βλάβης, πολλοί από τους οποίους είναι τυποποιημένοι από τον SAE (Society of Automotive Engineers).

Όλα τα οχήματα με EOBD διαθέτουν διαγνωστική θύρα 16 ακροδεκτών (DLC – Data Link Connector). Οι παλαιότερες φίσες χρησιμοποιούσαν λίγους ακροδέκτες, ενώ οι νεότερες υποστηρίζουν το CAN (Controller Area Network), ένα ταχύτερο πρωτόκολλο επικοινωνίας. Ορισμένα συστήματα ESC (Ηλεκτρονικός Έλεγχος Ευστάθειας) χρησιμοποιούν το FlexRay, ένα ακόμη ταχύτερο πρωτόκολλο ανταλλαγής δεδομένων.

Διαγραφή Κωδικών Βλάβης

Μετά την ανάκτηση των κωδικών, το διαγνωστικό εργαλείο παρέχει επιλογή διαγραφής τους. Σε ορισμένα μοντέλα, αυτή η λειτουργία εμφανίζεται ως «Clear DTC» ή «Clear Stored Codes».

Ωστόσο, η διαγραφή των κωδικών διαγράφει και όλα τα σχετικά δεδομένα. Γι’ αυτό, πριν τη διαγραφή, συνιστάται η καταγραφή των κωδικών και των σχετικών πληροφοριών για περαιτέρω ανάλυση.

Κατά τη διαδικασία διαγραφής, η μνήμη της ECU καθαρίζεται, και η λυχνία MIL (Malfunction Indicator Light) μπορεί να αναβοσβήνει προσωρινά, υποδεικνύοντας ότι η διαδικασία εκκαθάρισης βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η οθόνη του διαγνωστικού εργαλείου

Από το κύριο μενού του διαγνωστικού εργαλείου, ο τεχνικός μπορεί να μεταβεί στην οθόνη κωδικών βλάβης. Εάν υπάρχουν καταγεγραμμένοι κωδικοί, αυτοί εμφανίζονται ταξινομημένοι αριθμητικά, συνήθως από τον χαμηλότερο προς τον υψηλότερο.

Εκτός από τους κωδικούς βλάβης, τα διαγνωστικά εργαλεία μπορούν να ανακτήσουν επιπλέον δεδομένα από διάφορα συστήματα του οχήματος, όπως:

1. Κινητήρας,
2. Μετάδοση κίνησης,
3. Πλαίσιο και αισθητήρες ασφαλείας,
4. Θέσεις και λειτουργίες ενεργοποιητών,
5. Τάση φόρτισης.

Αφού αποκτήσει πρόσβαση στο κατάλληλο μενού, ο τεχνικός μπορεί να εκκινήσει τον κινητήρα, να πραγματοποιήσει δοκιμή στον δρόμο ή να ενεργοποιήσει χειροκίνητα συγκεκριμένους ενεργοποιητές.

Οι ηλεκτρονικές μονάδες ελέγχου μπορούν να αποθηκεύσουν δεδομένα αισθητήρων και συσκευών εξόδου τη στιγμή που δημιουργείται ένας κωδικός βλάβης. Αυτά τα freeze-frame data (στιγμιαία καταγραφή δεδομένων βλάβης) καταγράφουν την κατάσταση του οχήματος τη στιγμή που εμφανίστηκε η δυσλειτουργία και βοηθούν στη διάγνωση, μειώνοντας τον χρόνο επισκευής.

Τρόποι Προβολής Δεδομένων

Τα προηγμένα διαγνωστικά εργαλεία μπορούν να προβάλλουν δεδομένα με διάφορους τρόπους:

• Αριθμητική απεικόνιση: Παρουσίαση μετρήσεων σε ψηφιακή μορφή.
• Γραφική απεικόνιση: Εμφάνιση των τιμών σε διαγράμματα, επιτρέποντας την οπτική παρατήρηση μοτίβων και αποκλίσεων.

Η παρακολούθηση δεδομένων σε μορφή γραφήματος είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, καθώς οι δυσλειτουργίες γίνονται πιο εμφανείς.

Παραδείγματα διάγνωσης μέσω γραφημάτων:

• Σύγκριση χρόνου ψεκασμού με τις στροφές κινητήρα, για την ανίχνευση προβλημάτων στο σύστημα καυσίμου.
• Παρακολούθηση γραφήματος του αισθητήρα λάμδα, ενώ ο κινητήρας λειτουργεί. Η ταχύτητα εναλλαγής και το εύρος της τάσης του αισθητήρα οξυγόνου αντικατοπτρίζουν την κατάσταση φθοράς του αισθητήρα και πιθανές δυσλειτουργίες στη ρύθμιση του μίγματος καυσίμου.

Ενσωµατωµένες λειτουργίες του διαγνωστικού εργαλείου

Τα διαγνωστικά εργαλεία διαθέτουν πολλαπλές ενσωματωμένες λειτουργίες, επιτρέποντας την εμφάνιση πληροφοριών σε διάφορες μορφές και τη διεξοδική διάγνωση βλαβών.

• Λειτουργία Πολυμέτρου

Μία από τις βασικές λειτουργίες που ενσωματώνουν είναι η λειτουργία πολυμέτρου, η οποία επιτρέπει:

1. Άμεση λήψη μετρήσεων από έναν αισθητήρα ή ενεργοποιητή.
2. Έλεγχο ηλεκτρικών σημάτων απευθείας από συγκεκριμένους ακροδέκτες της ηλεκτρονικής μονάδας ελέγχου (ECU).

• Λειτουργία Παλμογράφου

Τα προηγμένα διαγνωστικά εργαλεία διαθέτουν επίσης ενσωματωμένο παλμογράφο, επιτρέποντας τη μέτρηση των ηλεκτρικών σημάτων σε συνάρτηση με τον χρόνο. Αυτό βοηθά στην ανάλυση παλμικών σημάτων από αισθητήρες και ενεργοποιητές, εντοπίζοντας ασυνέχειες ή διακυμάνσεις στη λειτουργία τους.

• Έλεγχος Ενεργοποιητών

Ένα σύγχρονο διαγνωστικό εργαλείο μπορεί να αποστείλει εντολές απευθείας σε ενεργοποιητές, παρακάμπτοντας την ECU. Αυτή η δυνατότητα επιτρέπει στον τεχνικό να ελέγξει εάν:

1. Ένας ενεργοποιητής λειτουργεί σωστά.
2. Υπάρχει πρόβλημα στην καλωδίωση ή στο ίδιο το εξάρτημα.
3. Η λειτουργία του επηρεάζει άλλα συστήματα του αυτοκινήτου.

• Διάγνωση Συστήματος EVAP

Η δυνατότητα απευθείας ενεργοποίησης εξαρτημάτων χρησιμοποιείται συνήθως στον έλεγχο του συστήματος EVAP (Εξατμιζόμενων Εκπομπών Καυσίμου). Το διαγνωστικό εργαλείο ενεργοποιεί βαλβίδες και αντλίες και ταυτόχρονα παρακολουθεί την πίεση στο σύστημα, ώστε να προσδιοριστεί εάν υπάρχει διαρροή καυσίμου ή άλλες δυσλειτουργίες.

Επαναπρογραµµατισµός ηλεκτρονικών µονάδων ελέγχου (ECU)

Οι περισσότερες ηλεκτρονικές μονάδες ελέγχου (ECU) διαθέτουν τσιπ μνήμης EEPROM, τα οποία μπορούν να διαγραφούν και να επαναπρογραμματιστούν. Το διαγνωστικό εργαλείο πρέπει να είναι συμβατό με τη διαδικασία αυτή, ώστε να μπορεί να προγραμματίσει τα τσιπ μνήμης και να επαναφέρει ορισμένες λειτουργίες του οχήματος.

• Βασικά Βήματα Επαναπρογραμματισμού

1. Ακολουθήστε τις οδηγίες του κατασκευαστή κατά τον προγραμματισμό ή την ενημέρωση λογισμικού μιας ECU.
2. Ορισμένες βλάβες δεν απαιτούν επισκευή εξαρτημάτων, αλλά απλώς ένα διαγνωστικό εργαλείο και πρόσβαση σε βάση δεδομένων με τεχνικές οδηγίες (TSBs – Technical Service Bulletins).
3. Ελέγχετε πάντα την έκδοση λογισμικού της ECU και συγκρίνετέ τη με την πιο πρόσφατη ενημέρωση, όπως θα κάνατε με ένα φορητό υπολογιστή ή κινητό τηλέφωνο.

• Σταθερή Τάση Κατά τη Διαδικασία Προγραμματισμού

Για να διασφαλιστεί η επιτυχής ολοκλήρωση του επαναπρογραμματισμού ή της ενημέρωσης λογισμικού, η μπαταρία του αυτοκινήτου πρέπει να είναι πλήρως φορτισμένη και σταθερή.

1. Βεβαιωθείτε ότι η μπαταρία δεν έχει πρόβλημα και μπορεί να διατηρήσει την απαιτούμενη τάση.
2. Συνδέστε έναν έξυπνο φορτιστή μπαταρίας, ρυθμισμένο σε λειτουργία διατήρησης φόρτισης.
3. Αυτό βοηθά στη σταθεροποίηση της τάσης πάνω από 12,6V, αποτρέποντας προβλήματα από διακυμάνσεις φορτίου κατά τη διάρκεια του προγραμματισμού.

• Αρχικοποίηση & Προσαρμογές Μετά τον Προγραμματισμό

Ορισμένα οχήματα απαιτούν διαδικασίες αρχικοποίησης, επαναφοράς ή εκμάθησης μετά τον επαναπρογραμματισμό.

1. Αυτές οι διαδικασίες επιτρέπουν στην ECU να επαναπροσαρμοστεί στις πραγματικές συνθήκες λειτουργίας του κινητήρα.
2. Για παράδειγμα, μπορεί να χρειαστεί εκ νέου ρύθμιση του ρελαντί, που δεν βασίζεται στο λογισμικό αλλά σε προσαρμογές με βάση τα χαρακτηριστικά λειτουργίας του κινητήρα.

Η Αγορά των Διαγνωστικών Εργαλείων

Με τη δυνατότητα πρόσβασης στα δεδομένα των κατασκευαστών, η αγορά των διαγνωστικών εργαλείων έχει αναπτυχθεί ραγδαία, προσφέροντας προϊόντα υψηλής ποιότητας με αυξημένες δυνατότητες διάγνωσης.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι διαγνωστικών εργαλείων που συνδέονται στη διαγνωστική θύρα EOBD και προσφέρουν πρόσβαση στις λειτουργίες του οχήματος.

• Απλά Διαγνωστικά Εργαλεία

Η πιο βασική κατηγορία περιλαμβάνει τους αποκωδικοποιητές κωδικών (Code Readers) ή αναγνώστες κωδικών βλάβης, γνωστά και ως διαγνωστικά χειρός (Hand-held scan tools).

1. Είναι οικονομικά και εύχρηστα, επιτρέποντας την ανάκτηση και εμφάνιση κωδικών βλάβης.
2. Δεν προσφέρουν επιπλέον διαγνωστικές λειτουργίες, όπως παρακολούθηση αισθητήρων ή έλεγχο ενεργοποιητών.
3. Ορισμένα μοντέλα υποστηρίζουν μόνο συγκεκριμένους κατασκευαστές και δεν καλύπτουν όλα τα οχήματα || με EOBD.

• Εφαρμογές Διαγνωστικών για Φορητές Συσκευές

Υπάρχουν επίσης εφαρμογές για κινητές συσκευές, όπως smartphones και tablets, που μπορούν να διαβάζουν και να χειρίζονται τα δεδομένα EOBD.

1. Η σύνδεση γίνεται μέσω καλωδίων ή Bluetooth adapters που τοποθετούνται στη διαγνωστική φίσα του οχήματος.
2. Ανάλογα με το λογισμικό που χρησιμοποιείται, επιτρέπεται η ανάγνωση και διαγραφή κωδικών DTC, καθώς και το σβήσιμο της προειδοποιητικής λυχνίας του κινητήρα (MIL light).

• Προηγμένα Διαγνωστικά Εργαλεία (Scan Tools)

Μια ανώτερη κατηγορία είναι τα φορητά διαγνωστικά εργαλεία (Scan Tools), τα οποία αποτελούν την καλύτερη επιλογή για ένα συνεργείο.

1. Είναι φορητές συσκευές, συνήθως με οθόνη αφής που μοιάζει με tablet.
2. Συνδέονται στη διαγνωστική θύρα είτε ενσύρματα, είτε ασύρματα μέσω Bluetooth.
3. Παρέχουν εκτεταμένες λειτουργίες διάγνωσης, όπως ζωντανή παρακολούθηση δεδομένων, ενεργοποίηση εξαρτημάτων και επικοινωνία με πολλές ECU του οχήματος.

Η εξέλιξη των διαγνωστικών εργαλείων έχει βελτιώσει την ανίχνευση και ανάλυση βλαβών, προσφέροντας μεγαλύτερη ακρίβεια και ταχύτερη διάγνωση. Τα σύγχρονα συστήματα επιτρέπουν την άμεση πρόσβαση σε κρίσιμα δεδομένα του οχήματος, διευκολύνοντας τη διάγνωση και μειώνοντας το κόστος επισκευής. Με τη διασύνδεση έξυπνων συσκευών και τη χρήση προηγμένων πρωτοκόλλων, οι βλάβες ανιχνεύονται άμεσα, εξασφαλίζοντας τη σωστή λειτουργία του κινητήρα και των ηλεκτρονικών συστημάτων.

ΝΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΑΚΗσ