Λιπαντικά αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων

Είναι από τα πλέον σύνθετα υγρά, υψηλών απαιτήσεων, που χρησιμοποιεί η αυτοκινητοβιομηχανία και  ο μηχανικός πρέπει να τηρεί τις προδιαγραφές τους, όσον αφορά την επιλογή του κατάλληλου προϊόντος.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά υγρά σε ένα αυτοκίνητο. Από το λάδι του κινητήρα μέχρι το υγρό του ψυγείου και το ψυκτικό ρευστό του κλιματισμού. Είναι σημαντικό, κατά τη συντήρηση, να ελέγχετε και να αντικαθιστάτε καθένα από αυτά, για να διατηρείται το αυτοκίνητο σε καλή κατάσταση. Μεταξύ αυτών των βασικών υγρών είναι και το λιπαντικό του κιβωτίου ταχυτήτων. Ενώ, οι περισσότεροι καταναλωτές γνωρίζουν τη σημασία της αλλαγής του λαδιού κινητήρα, πολλοί δεν κατανοούν, πλήρως, τον ρόλο του λιπαντικού του κιβωτίου ταχυτήτων και πότε πρέπει να το αλλάξουν. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό!

Λιπαίνει τα ρουλεμάν και τα μεταλλικά μέρη μέσα στο χειροκίνητο κιβώτιο ταχυτήτων και τα εμποδίζει να φθαρούν, καθώς κινούνται. Σε ένα αυτόματο κιβώτιο, το λιπαντικό, όχι μόνο λιπαίνει τα κινούμενα μέρη, αλλά παρέχει, ταυτόχρονα, υδραυλική πίεση και τριβή για να λειτουργήσουν τα εσωτερικά μέρη. Βοηθά, επίσης, στην ψύξη του κιβωτίου, τόσο στο χειροκίνητο όσο και στο αυτόματο. Έτσι, έχουμε δύο κύριους τύπους λιπαντικών: για χειροκίνητα και για αυτόματα κιβώτια. Υπάρχουν, όμως, και λιπαντικά για ορισμένες ειδικές κατηγορίες, όπως είναι τα CVT ή τα κιβώτια διπλού συμπλέκτη.

Ωστόσο, δεν έχει κάθε λάδι την ίδια σύνθεση, διότι κάθε κιβώτιο έχει διαφορετικές απαιτήσεις από το λιπαντικό. Για τον λόγο αυτό, τα λιπαντικά μετάδοσης χωρίζονται σε διαφορετικές κατηγορίες ή παρέχονται με εγκρίσεις OEM, παρόμοιες με τις προδιαγραφές για τα λιπαντικά κινητήρα. Αυτό καθιστά εύκολο τον προσδιορισμό του λιπαντικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το κάθε όχημα. Οι τυπικές ταξινομήσεις βασίζονται στο ιξώδες (τάξεις SAE), στις προδιαγραφές API ή στην έγκριση OEM.

Λιπαντικά αυτόματων κιβωτίων

Το λιπαντικό του αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων διαφέρει, σαφώς, από το λιπαντικό που χρησιμοποιείται στα χειροκίνητα. Στο αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων, οι ταχύτητες αλλάζουν, όπως απαιτείται, αυτόματα -ο οδηγός δεν χρειάζεται να κάνει καμία ενέργεια. Τα χειροκίνητα κιβώτια ταχυτήτων, από την άλλη πλευρά, εξαρτώνται από τη λειτουργία του συμπλέκτη και του επιλογέα ταχυτήτων από τον οδηγό, κάθε φορά που απαιτείται αλλαγή ταχύτητας. Τα κιβώτια ταχυτήτων απαιτούν διαφορετικά υγρά για βέλτιστη απόδοση ανάλογα με τη μάρκα, το μοντέλο και το έτος κατασκευής του αυτοκινήτου.

Το λιπαντικό του αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων, που συνήθως αναφέρεται ως ATF, διασφαλίζει τη σωστή λειτουργία, απόδοση και προστασία του κιβωτίου. Έχει γενικά κόκκινο χρώμα, με εξαίρεση το λιπαντικό που κατασκευάζεται ειδικά για κιβώτια με συνεχώς μεταβαλλόμενες σχέσεις μετάδοσης (CVT).

Το ATF έχει σχεδιαστεί για αυτοκίνητα που διαθέτουν αυτόματα κιβώτια ταχυτήτων, όμως χρησιμοποιείται και σε ορισμένα πιο σύγχρονα αυτοκίνητα με χειροκίνητο κιβώτιο. Ικανοποιεί τις απαιτήσεις των αυτόματων κιβωτίων και βοηθά σε διάφορες λειτουργίες, όπως:

1. Λίπανση γραναζιών
2. Λειτουργία μετατροπέα ροπής
3. Λειτουργία σώματος βαλβίδων
4. Λειτουργία συμπλέκτη
5. Τριβή ταινιοπέδης
6. Ψύξη κιβωτίου ταχυτήτων

Προδιαγραφές κατασκευαστών

Η ταξινόμηση σύμφωνα με το SAE και το API είναι μόνο μία απλοποιημένη βάση. Η πραγματική απόδοση των λιπαντικών καθορίζεται από πρόσθετες προδιαγραφές που δημιουργούνται απευθείας  από τους κατασκευαστές των κιβωτίων ή των αυτοκινήτων. Αυτοί ορίζουν τις απαιτήσεις για συγκεκριμένους τύπους κιβωτίων ταχυτήτων μίας μάρκας. Για αυτοκίνητα με αυτόματα κιβώτια, η General Motors και η Ford είναι οι κορυφαίοι κατασκευαστές. Οι προδιαγραφές GM DEXTRON και FORD MERCON ήταν πρόδρομοι και εξακολουθούν να αναπροσαρμόζονται από πολλούς κατασκευαστές μέχρι και σήμερα.

Type A και Type F

Τα πρώτα λιπαντικά για αυτόματα κιβώτια ήταν το Type A και το Type F. Το λιπαντικό κιβωτίου ταχυτήτων Type A εισήχθη στην αγορά στα μέσα της δεκαετίας του 1950, για χρήση σε όλα τα αυτόματα κιβώτια, από την εταιρεία General Motors. Χρησιμοποιήθηκε σαν λιπαντικό γενικής χρήσης, για περισσότερο από μία δεκαετία και στη συνέχεια αναθεωρήθηκε σε Type A, Suffix A.

Το λιπαντικό αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων Type F λανσαρίστηκε από τη Ford Motor το 1967 ως ισοδύναμο με το Type A της General Motors. Πληροί τις παλιές προδιαγραφές της Ford και δεν συνιστάται, συνήθως, για τα σημερινά κιβώτια ταχυτήτων. Εξακολουθεί να υπάρχει στην αγορά, καθώς χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις παλαιότερων κλασικών μοντέλων Ford, αλλά και σαν λιπαντικό κινητήρα ή σε υδραυλικές εφαρμογές.

Dextron (προδιαγραφές GM)

• Dextron Type A, Suffix A Προδιαγραφές που εισήχθησαν το 1957. Το λιπαντικό αυτό πρέπει να πληροί ορισμένα όρια σχετικά με το κινηματικό του ιξώδες.
• Dextron II Αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 για να αντικαταστήσει το GM Dextron για τα αυτόματα κιβώτια TorqueFlite, ώστε να παρέχει καλύτερο έλεγχο του ιξώδους και πρόσθετους αναστολείς οξείδωσης. Υπήρχαν μερικές παραλλαγές του Dextron II στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 που ονομάζονταν Dextron II-D και Dextron II-E.
• Dextron II-D Περιείχε απαιτήσεις διάβρωσης του ψυγείου του λιπαντικού του αυτόματου κιβωτίου που δεν αναφέρονται στο Dextron II.
• Dextron II-E Κάλυπτε τις πρώτες απαιτήσεις της General Motors για ηλεκτρονικά κιβώτια ταχυτήτων. Εκδόθηκε το 1991 και απαιτεί βελτιωμένη απόδοση σε χαμηλή θερμοκρασία σε σύγκριση με το Dextron II-D, με ιξώδες 20.000 cP στους -40 °C.
• Dextron III-F Για λιπαντικό αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων. Εισήχθη το 1994 και είναι διάδοχος των Dextron II-D και II-E.
• Dextron III-G Παρουσιάστηκε το 1997 και έχει τα ίδια χαρακτηριστικά χαμηλής θερμοκρασίας με την Dextron II-E, αλλά με τροποποιήσεις σε ό,τι αφορά τις αντιοξειδωτικές ιδιότητες και τη φθορά από τριβή.
• Dextron III-H Αντικατέστησε την Dextron III-G και κυκλοφόρησε το 2003 για χρήση στο αυτόματο κιβώτιο Torque Flite. Αυτή η προδιαγραφή απαιτούσε βελτιωμένο έλεγχο οξείδωσης και διάβρωσης στα ηλεκτρονικά αυτόματα κιβώτια της GM. Επίσης, τα λιπαντικά σύμφωνα με αυτήν την προδιαγραφή έχουν μεγαλύτερη διάρκεια διατήρησης των ιδιοτήτων τριβής και ιδιότητες κατά του θρυμματισμού, καλύτερο έλεγχο του αφρού και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής του υγρού.
• Dextron III/Saturn Ειδική προδιαγραφή για κιβώτια διαφορικών με αλουμινένια κελύφη.
• Dextron VI Παρουσιάστηκε το 2006 για τα αυτόματα κιβώτια της GM Hydra-Matic 6L80 6 σχέσεων με κίνηση στους πίσω τροχούς. Αντικατέστησε τα Dextron II και III και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα κιβώτια ταχυτήτων της General Motors για τα οποία προβλέπεται χρήση αυτών. Το Dextron VI είναι ένα υγρό μετάδοσης χαμηλού ιξώδους. Αυτή η προδιαγραφή απαιτεί μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, οξειδωτική σταθερότητα και αντιαφριστικά χαρακτηριστικά. Τα λάδια που πληρούν αυτές τις προδιαγραφές μπορούν να χρησιμοποιηθούν με εκτεταμένα διαστήματα αλλαγής.
• C-4 Torque Fluid Εμπορική ονομασία από την Allison Division της GM για τα υγρά αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων βαρέως και μεσαίου τύπου. Με βάση την προδιαγραφή Allison TES-389 του 1991. Η Allison Division δεν υποστηρίζει, πλέον, αυτήν την προδιαγραφή.

Mercon (προδιαγραφές Ford)

• Ford Mercon Παρουσιάστηκε το 1987 και είναι παρόμοιο με το Dextron II. Από την 1η Ιουλίου 2007, έληξε η παραγωγή και η αδειοδότηση της Mercon ATF από τη Ford.
• Mercon Type CJ Ειδικό λιπαντικό για αυτόματα κιβώτια Ford C-6. Έχει σχεδιαστεί παρόμοια με τις προδιαγραφές της General Motors Dextron II. Αυτός ο τύπος υγρού συστήματος μετάδοσης κίνησης δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε αυτόματα κιβώτια που απαιτούν Type F. Μπορεί να αντικατασταθεί με τις προδιαγραφές Mercon ή Mercon V.
• Mercon Type H Μία παρωχημένη προδιαγραφή της Ford που διαφέρει τόσο από τα υγρά μετάδοσης κίνησης της General Motors Dextron, όσο και από τα Ford Type F. Μπορεί να αντικατασταθεί από την προδιαγραφή Mercon ή Mercon V.
• Mercon V Παρουσιάστηκε το 1997 για να αντικαταστήσει τα Ford Mercon για Ranger, Explorer V6 και Aerostar. Περιγράφεται στο Ford TSB 06144 και είναι κατάλληλο για τα περισσότερα τελευταία μοντέλα της Ford που έχουν απαιτήσεις υψηλού ιξώδους. Το MERCON V κατασκευάζεται με υψηλό δείκτη ιξώδους, υδροεπεξεργασμένα βασικά λιπαντικά και ειδικά σχεδιασμένα πρόσθετα απόδοσης, τα οποία παρέχουν εξαιρετικά χαρακτηριστικά σε υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος, εξαιρετική θερμική αντοχή, ανθεκτικότητα στην οξείδωση και καλή ρευστότητα χαμηλής θερμοκρασίας. Παρέχει προστασία από τη φθορά και αναστέλλει τον σχηματισμό λάσπης και αφρού. Παρέχει, επίσης, προστασία από τη σκουριά και τη διάβρωση. Είναι βαμμένο κόκκινο για εύκολη ανίχνευση διαρροών. Είναι κατάλληλο για χρήση ως υδραυλικό λάδι σε μία μεγάλη ποικιλία βιομηχανικών εφαρμογών που απαιτούν υδραυλικό λάδι ποιότητας ISO 46 ή SAE 20W. Το MERCON V δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κιβώτια στα οποία προτείνονται MERCON ULV, MERCON SP, MERCON LV, MERCON ULV, ή λιπαντικό τύπου F.
• Mercon SP Βελτιωμένο λιπαντικό αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων με πρόσθετα κατά της τριβής για κιβώτια ταχυτήτων Ford Torq Shift που περιγράφονται από το Ford TSB 06144.

Προδιαγραφές Chrysler

• Chrysler 7176 Λιπαντικό αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων για κιβώτια Chrysler με μπροστινή κίνηση – FWD.
• Chrysler 7176D (ATF+2) Λιπαντικό αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων με βελτιωμένη ροή σε χαμηλές θερμοκρασίες και αντίσταση στην οξείδωση.
• Chrysler 7176E (ATF+3) Βελτιωμένη έκδοση του 7176D για αυτόματα κιβώτια τεσσάρων ταχυτήτων με επιπλέον βελτιωμένη σταθερότητα διάτμησης και χρήση βασικών λιπαντικών υψηλότερης ποιότητας.
• Chrysler ATF+4 (ATE) Παρουσιάστηκε το 1998. Είναι ένα πλήρως συνθετικό λιπαντικό που αντικαθιστά το προηγούμενο υγρό, ATF+3. Χρησιμοποιείται, κυρίως, στα  αυτοκίνητα του 2000 και του 2001, μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιηθεί σε παλαιότερα κιβώτια ταχυτήτων της Chrysler.

Προδιαγραφές Volkswagen

• VW G 009 317 Λιπαντικό κιβωτίου ταχυτήτων για μηχανικά και αυτόματα κιβώτια 6 ταχυτήτων.
• VW G 052 145 A2 Ειδικό συνθετικό λιπαντικό για κιβώτια ταχυτήτων με ιξώδες SAE 75W90 για εμπρός και πίσω διαφορικά, συμπεριλαμβανομένων των διαφορικών περιορισμένης ολίσθησης (μπλοκέ).
• VW G 052 162 A2 Ειδικό ATF με τροποποιητή ιξώδους. Κατάλληλο για αυτόματα κιβώτια ZF 4 και 5 σχέσεων. Ακατάλληλο για κιβώτια 6 ταχυτήτων.
• VW G 052 175 Ειδικό λιπαντικό για συμπλέκτες Haldex. Αναπτύχθηκε από Haldex και Statoil.
• VW G 052 178 Λιπαντικό κιβωτίου ταχυτήτων με ιξώδες SAE 75W.
• VW G 052 180 A2 Ειδικό λιπαντικό κιβωτίων ταχυτήτων για κιβώτια Audi Multitronic.
• VW G 052 182 (VW TL 521 82) Ειδικό λιπαντικό κιβωτίου ταχυτήτων για ορισμένα κιβώτια ταχυτήτων διπλού συμπλέκτη DSG.
• VW G 052 190 A2 Ειδικό λιπαντικό κιβωτίου ταχυτήτων VW για κιβώτια Multitronic CVT.
• VW G 052 911 Προδιαγραφές Audi για κιβώτια ταχυ-τήτων που χρησιμοποιούνται με κινητήρες με διαμήκη τοποθέτηση. Τα λιπαντικά αυτά είναι ιξώδους SAE 75W90 και πληρούν επίσης τα κριτήρια API GL-5.
• VW G 052 990 Ειδικό λιπαντικό για αυτόματα κιβώτια ταχυτήτων σε συνδυασμό με διαφορικά.
• VW G 055 005 Ειδικό λιπαντικό για αυτόματα κιβώτια ταχυτήτων και εγκάρσια τοποθετημένα (transaxle) κιβώτια ταχυτήτων της VW.
• VW G 055 145 Λιπαντικό κιβωτίου ταχυτήτων με 3% πρόσθετο Sturaco.
• VW G 055 162 Ειδικό λιπαντικό για αυτόματα κιβώτια ταχυτήτων και εγκάρσια τοποθετημένα (transaxle) κιβώτια ταχυτήτων της VW.
• VW G 055 175 A2 Ειδικό λιπαντικό για συμπλέκτες Haldex. Αναπτύχθηκε από Haldex και Statoil.

Προδιαγραφές Mercedes Benz

Τα λιπαντικά κιβωτίων ταχυτήτων που εγκρίνονται για αυτοκίνητα Mercedes Benz ταξινομούνται ανάλογα με την εφαρμογή τους σε:

• Λιπαντικά αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων (ATF): 236.1/.2/.3/.7/.8/.9/.10/.12/.13/.14/15/.17./.20/.21/.22 /.24/.25/.26/.41/.81, 239.21/.22
• Λιπαντικά κιβωτίων μεταφοράς: 236.10/.12/.13/.15, 239.41
• Λιπαντικά για eAxle: 235.65, 236.21/.24, 237.11

Άλλες προδιαγραφές

Υπάρχουν προδιαγραφές και από άλλους κατασκευαστές, όπως:

1. Mitsubishi Diamond SP-II & SP-Ill: Ειδική φόρμουλα ATF για κιβώτια Mitsubi-shi που τοποθετείται και σε Hyundai-Kia.
2. Nissan HP/J-Matic: Ειδική σύνθεση για Nissan, Infiniti και μερικά κιβώτια Subaru.
3. Toyota Type T, T-III, T-IV: Ειδική φόρμουλα ATF για κιβώτια Toyota και Lexus.
4. Honda ZL ATF: Ειδικό υγρό αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων για αυτόματα κιβώτια Honda, εκτός από την εφαρμογή CVT.
5. BMW LT7114l ή LA2634: Ειδική φόρμουλα για κιβώτια BMW.

Η πραγματική απόδοση των λιπαντικών καθορίζεται από την τήρηση των πρόσθετων προδιαγραφών που δημιουργούν οι κατασκευαστές των κιβωτίων ή των αυτοκινήτων.

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΑΚH